Jedno od najzanimljivijih otkrića tokom mojeg doktorskog istraživanja bio je mađarski marksista Jožef Poganj (Pogány József). Radi se o ličnosti koja nije nepoznata istoriografiji: bio je socijaldemokrata do Prvog svetskog rata, a 1919. godine se pridružio Partiji komunista Mađarske. Za vreme Mađarske sovjetske republike, bio je Narodni komesar rata. Posle pada Komune je bio visoki funkcioner Kominterne i njen instruktor u Nemačkoj. Naročito se proslavio u Komunističkoj partiji SAD-a, gde je živeo pod imenom John Pepper. 1938. godine, postradao je u Staljinovim čistkama, ali je uprkos tome bio čest predmet akademskog istraživanja, uključujući i nedavnu biografiju na engleskom jeziku.
Međutim, ono što mi je privuklo pažnju je Poganjev angažman na Balkanu, koji nije bio toliko opsežan i danas je sasvim nepoznat u našim krajevima. Ovo je velika šteta, jer je Poganj napisao jednu od retkih kritika austro-ugarskog imperijalizma na Balkanu koja je došla iz redova socijalista na području same Dvojne monarhije. Marksisti onog vremena smatrali su je dovoljno bitnom da je već 1913. godine (godinu dana nakon objavljivanja na mađarskom) prevedena na srpskohrvatski i objavljena u Novom Sadu. Njegov rad je fascinantan ne samo kao dosledan internacionalistički prilog kritici spoljne politike „sopstvene“ države, nego i kao dalekovida politička analiza. Poganj je pola decenije pre Oktobarske revolucije pisao o značaju seljaštva u perifernim državama nerazvijenog kapitalizma i o tome kako se klasno nezadovoljstvo seljaka izražava kroz nacionalno pitanje. Pored toga, celu analizu je uokvirio u teoriju imperijalizma, koja je još bila u povoju i kojom su se bavile vodeće ličnosti revolucionarne internacionalističke levice među socijaldemokratama: Roza Luksemburg i Vladimir Iljič Lenjin. Glavna vrednost Poganjevog dela leži upravo u analiziranju odnosa nacionalnog i seljačkog pitanja u epohi imperijalizma, zbog čega sam smatrao da njegov pamflet treba ponovo objaviti na srpskohrvatskom. Pamflet je objavljen na portalu Prometej.ba.
I deo: Uzroci Balkanskoga rata
II deo: Austro-Ugarska je kriva
